Inleiding comparatieve filosofie

Beschrijving

In de afgelopen decennia zien we steeds sterker de opkomst van Oost-Azië in de wereld. Sommigen menen dat Azië haar legitieme plek in de wereld opeist. Een actief engagement met de wereldbeelden die heersen in het Oosten, wordt dan ook steeds belangrijker. In de comparatieve filosofie worden wereldbeelden uit verschillende delen van de wereld met elkaar vergeleken. In deze inleiding comparatieve filosofie zal Daan F. Oostveen een inleiding geven van de methodiek en geschiedenis van de comparatieve filosofie, alsmede een blik op de toekomst. 

In de 19e eeuw ontstaat in het Westen voor het eerst een bewustzijn van een religieus of filosofisch “pluralisme” op wereldschaal, vóórbij de waarheidsaanspraken van het Christendom. Geleerden zoals Max Müller zullen het op zich nemen overzichten te publiceren van alle filosofische en religieuze wijsheid van de wereld. In de 20e eeuw wordt het project van de comparatieve filosofie meer uitgekristalliseerd. Aan de ene kant is er de universalistische comparatieve filosofie, die probeert op zoek te gaan naar verbindende principes onder de diversiteit van wereldbeschouwingen. De filosofie van Ulrich Libbrecht kan beschouwd worden als de ultieme poging van deze aanpak en als misschien wel de laatste van de grote systeemdenkers. Aan de andere kant gaat de school van Hawaii uit van een meer filologische aanpak, waarbij vergelijkingen tussen westerse en oosterse filosofen meer op individuele basis worden gemaakt, zonder op zoek te gaan naar een overkoepelend model. In het begin van de 21e eeuw zal als gevolg van de globalisering steeds meer komen vast te staan dat “Oost” en “West” als tegenover elkaar staande culturen eigenlijk een fictie is. Wat als “Oost” wordt beschouwd is vaak een “westerse” constructie, terwijl ín het Oosten vaak wat in het Westen wordt beschouwd als een oosterse levensbeschouwing, juist als westers wordt beschouwd. 

In het laatste deel van zijn beschouwing zal hij ingaan op een aantal van dit soort hedendaagse paradoxen, zoals het opkomende technologieboeddhisme in China, de rol van het Christendom in Azië vandaag en de westerse verschijningsvormen van het taoïsme en het boeddhisme. We zullen bijvoorbeeld zien dat de meest fervente missionarissen van het christendom tegenwoordig in Korea wonen, en dat in Shenzhen een boeddhistische en taoïstische cultuur ontstaat die voor een groot deel is beïnvloed door het Westen.

Daan F. Oostveen

Dr. Daan F. Oostveen (Eindhoven 1985) is filosoof en religiewetenschapper aan de Universiteit Utrecht. Hij doet onderzoek naar rhizomatische spiritualiteit en de opkomst van de nieuwe geesteswetenschappen (ecologisch, biomedisch, digitaal) in samenwerking met Rosi Braidotti. Hij studeerde wijsbegeerte en vergelijkende letterkunde aan de Universiteit Gent. Daarnaast studeerde hij gedurende tien jaar comparatieve filosofie bij Ulrich Libbrecht. In 2018 verbleef hij een jaar in Peking, waar hij werkte aan de School voor Filosofie van de Volksuniversiteit, aan het Instituut voor Provocatie – onderzoeksinstituut voor hedendaagse kunst – en aan de boeddhistische Drakenbron Tempel. In 2020 promoveerde hij aan de Vrije Universiteit Amsterdam met een proefschrift over multiple religious belonging. Hij schrijft onder meer over nieuwe spiritualiteit en meervoudig religieuze bindingen, psychedelica, techno-boeddhisme, biomedische geesteswetenschappen, ecologie, daoïsme, en genderstudies. Hij focust zich op de kritische studie van nieuwe en eclectische verbeeldingsvormen
in het licht van de transformaties van de huidige tijd