Tijd 2

Beschrijving

Alles vergaat. Wat geweest is, verdwijnt in de vergeetput van het verleden. Dat is de indruk, maar is het ook werkelijk zo? Wie begrijpt wat tijd is? We kunnen ons iets van het verleden herinneren, en we kunnen de toekomst verwachten, maar dat verandert niets aan de onontkoombare gang van de tijd die alles vanuit een toekomst naar het verleden voert, een toekomst die nog niet bestaat en een verleden dat niet meer bestaat. Alleen wat nù bestaat, bestaat.

Of niet? Volgens de oude Parmenides kan niets dat bestaat ooit verdwijnen, en vijfentwintig eeuwen later was Einstein het met hem eens. Oude Griekse natuurfilosofie en moderne natuurkunde bevestigen elkaar. Uit Einsteins relativiteitstheorie volgt dat verleden, heden en toekomst relatief zijn. Wat in het verleden of nog in de toekomst ligt, bestaat even reëel als wat nu bestaat; het bevindt zich alleen maar buiten het nu-moment van de waarnemer. Niets verdwijnt uit het grote geheel dat het universum is. Tijdelijkheid is een illusie. 

Is de tijd dan slechts een hersenschim? Of bestaat hij reëel? Daarover gaat het op deze lesdag waarin we fundamentele problemen bespreken die verband houden met tijdelijkheid, vergankelijkheid en tijdloosheid. Meer bepaald komt de vraag aan bod of de voortlopende tijd een intrinsieke eigenschap van de fysische werkelijkheid is, ofwel een manier waarop de waarnemer deze werkelijkheid ervaart. Zoals blijkt, werpt de relativiteitstheorie een bijzonder licht op deze kwestie. Een ander aspect dat onze aandacht verdient is de onomkeerbaarheid van de tijd. Volgens de natuurwetten kan de tijd zowel van de toekomst naar het verleden als in de omgekeerde richting stromen. Waarom volgt dan op de dag van vandaag altijd die van morgen,  en nooit terug die van gisteren? Het antwoord is verrassend, maar brengt ons bij het nog grotere probleem van de begintoestand van het heelal. 

Gerard Bodifee

Gerard Bodifee is doctor in de Wetenschappen, specialiteit astrofysica. Hij verrichtte onderzoek op het gebied van stervorming en de evolutie van sterrenstelsels. Momenteel is hij zelfstandig auteur. Hij schreef een aantal boeken over onderwerpen die op het raakvlak liggen van wetenschap, filosofie en religie. Zo onder meer: ‘Het Vreemde van de Aarde’ (1986), ‘Tot Bestaan Bestemd’ (2003), ‘Diotima’ (2008), ‘De Vrije Wil’ (2019). Het thema van de tijd behandelt hij uitgebreid in ‘Nu is de Tijd’ (2012).